Allen aralıkları veya Allen ilişkileri, yapay zekâda zamanı temsil etme ve zaman üzerinde akıl yürütme için temel bir matematiksel çerçevedir. James F. Allen tarafından 1983 yılında ortaya atılan bu yaklaşım, iki zaman aralığı arasındaki olası nitel ilişkileri kesin şekilde tanımlar. "Önce gelir", "üst üste biner", "başlar", "biter" gibi on üç temel ilişkiyi ayırt ederek karmaşık zamansal durumların modellenmesini sağlar. Bu ayrıntılı yapı, onu yalnızca zaman noktalarını ya da basit başlangıç/bitiş göstergelerini kullanan diğer zamansal modellerden ayırır. Allen aralıkları, zamansal çıkarım, otomatik planlama ve olay dizilerinin analizi için temel niteliğindedir.
Kullanım alanları ve örnekler
Allen aralıkları; görev planlaması, akıllı takvim yönetimi, hikaye analizi, hesaplamalı biyoloji (örneğin gen ifadesi sırasının incelenmesi) ve gömülü sistemlerde zamansal akıl yürütmede kullanılır. Örneğin, bir kişisel asistan, bir randevunun diğerinin zamanını aşmadığından emin olmak veya karmaşık bir programda potansiyel çakışmaları tespit etmek için bu ilişkilerden yararlanabilir.
Başlıca yazılım araçları, kütüphaneler, frameworkler
Çeşitli yazılım kütüphaneleri Allen aralıklarını işler: PyInterval (Python), AllenIntervalAlgebra (Java) ve PDDL veya Temporal Logic of Actions gibi planlama framework’lerine entegre modüller. AllenAI ve CSP çözücüsü Gecode gibi araçlar da zamansal aralıklar üzerinde akıl yürütmeyi destekler.
Güncel gelişmeler, eğilimler
Son araştırmalar, Allen aralıklarının olasılıksal modellerle bütünleşmesi ve çok değişkenli ya da belirsiz senaryolara (zamansal belirsizlik) genişletilmesi üzerine odaklanıyor. Özellikle dizilim analizi (NLP, biyoinformatik) veya robotikte uyarlanabilir planlama gibi makine öğrenimi alanlarında kullanımı hızla artıyor. Ayrıca, çok büyük aralık kümelerinin gerçek zamanlı işlenebilmesi için akıl yürütme algoritmalarının ölçeklenebilirliğini optimize etmeye yönelik çalışmalar sürüyor.